Një kërcënim për pjesën tjetër të botës, por, në të njëjtën kohë, një sigurim i vërtetë për mbijetesën e një vendi që është mësuar gjithmonë të përtypte tela me gjemba.
Kur flasim për programin bërthamor koreanoverior, përballemi me dy interpretime, bijtë e po kaq pikëpamjeve dhe pikëpamjeve të ndryshme.
Perspektiva numër një analizon çështjen nga jashtë, me sytë e dikujt që ka të bëjë me një udhëheqës politik, Kim Jong Un, i tmerruar mos më në fund merr fund, dhe nga armiqtë e përjetshëm amerikanë.
Kjo është arsyeja se pse Marshalli i Madh, nipi i Kim Il Sung dhe djali i Kim Jong Il, ka vënë bast gjithçka tek “bomba”.
Të cilën Pyongyang ka apo jo guximin ta lëshojë, është apo nuk është në gjendje ta lëshojë, i ka arritur apo jo aftësitë teknike për të qenë në gjendje të menaxhojë një lodër sa të frikshme aq edhe të rrezikshme, kjo është një çështje tjetër.
Koreja e Veriut është ngado që ta shohësh një fuqi bërthamore, me të gjitha pasojat e çështjes. Duke marrë parasysh që shteti koreanoverior përqafon një ideologji marksiste-leniniste, është një aleat i besuar i Kinës dhe është ende në luftë me Shtetet e Bashkuara, është e lehtë të kuptohet mosbesimi dhe armiqësia e Uashingtonit ndaj një vendi kaq të ndryshëm.
Jo rastësisht Koreja e Veriut është cilësuar nga amerikanët si një “shtet i ndyrë”, pra si një anëtar i të ashtuquajturit “boshti i së keqes” (copyright i Presidentit të SHBA George W. Bush).
Perspektiva e dytë që mund të përdorim për të trajtuar çështjen bërthamore të Koresë së Veriut, e cila përmendet pjesërisht, është ajo që përqafohet çdo ditë nga vetë Kim.
Duke parë precedentin (e fundit) libian, askush në Pyongyang nuk dëshiron të rrezikojë të zhduket nga një sulm i mundshëm amerikan. Falë “bombës”, mendojnë me të drejtë zyrtarët lokalë, “imperialistët” do të mendojnë dy herë para se të kërcënojnë Republikën Popullore Demokratike të Koresë.
Por nga buron mania koreanoveriore për bërthamoren? Si ia ka dalë familja Kim, në një vend të prapambetur ekonomikisht, të kuptojë sekretet bërthamore?
Ku lind uria bërthamore e Koresë së Veriut
Edhe pse nuk e dimë sasinë e saktë të materialit bërthamor që mund të ketë Koreja e Veriut, e sigurt është që vendi e ka bombën.
Ëndrra e Kim Il Sung është bërë realitet falë Kim-it të tretë, në gjendje të zhvillohë dy degëve të ndërlidhura: bombën e hidrogjenit dhe programin e raketave.
Po, sepse vetëm duke montuar bombën në një transportues me distancë të largët është e mundur të goditet territori amerikan.
Dhe provat e viteve të fundit i kanë zbuluar botës dy fakte: Pyongyang ka arritur të prodhojë testata bërthamore të zvogëluara dhe do të kishte përmirësuar (dhe jo pak) si dhe aftësitë e saj për të lëshuar raketa.
Kjo e fundit, ndër të tjera, ishte pikërisht një nga dobësitë në të cilën janë shpenzuar më shumë ekspertët vendorë.
Le t’ia nisim nga fillimi. Ëndrra bërthamore e Koresë së Veriut merr formë paralelisht me krijimin e vendit në gjysmën e dytë të viteve 1940.
Kim Il Sung i atëhershëm, i goditur nga shkatërrimit të bërë nga amerikanët në Japoni, nuk donte t’i hynte një rreziku të tillë.
Më pas, disa vjet më vonë dhe për shkak të mosmarrëveshjeve gjeopolitike mes Shteteve të Bashkuara, Kinës dhe Bashkimit Sovjetik, gadishulli korean u bë skenari në të cilin u zhvillua Lufta e Koresë (1950-1953).
Konflikt, i cili përfundoi me një armëpushim, pra asnjëherë i përfunduar zyrtarisht, rezultoi në miliona të vdekur nga të dy palët.
Me atë rast, amerikanët kërcënuan Veriun që të përdorte armë bërthamore; një kërcënim i destinuar të mbetej i tillë. Atëherë Kim Il Sung i lindi dëshira për të pasur të njëjtat armë si armiqtë.
Mbështetje sovjetike
Me mbarimin e Luftës së Koresë, Kim Il Sung dërgoi shkencëtarët e tij më të mirë në Bashkimin Sovjetik.
Kështu ndodhi që dyert e Institutit të Bashkuar për Kërkime Bërthamore në Dubna, afër Moskës, u hapën për të mirëpritur aleatët koreanoveriorë.
Ndërkohë, kriza e raketave në Kubë e bindi edhe më shumë Korenë e Veriut: nuk kishte më kohë për të humbur.
Edhe sepse rusët dhe amerikanët arritën të bëjnë një marrëveshje diplomatike, me sovjetikët që tërhiqnin raketat e tyre.
Ky sinjal nuk i pëlqeu aspak Pyongyang-ut, i cili e interpretoi gjestin e rusëve si një sinjal që Moska mund të ishte e gatshme të braktiste madje edhe një aleat për të mbrojtur biznesin e saj.
Në vend të Kubës, një ditë, mund të ishte Koreja e Veriut. Për të shmangur një skenar të tillë, koreanoveriorët vendosën të mos mbështeten më tek askush.
Siguria kombëtare e vendit do të bëhej një prerogativë e brendshme.
Buxheti për kërkimet u rrit në mënyrë dramatike. Qëllimi përfundimtar ishte arritja e pavarësisë bërthamore.
Nga fundi i viteve 1970 e këtej, shkencëtarët koreanoveriorë ndërtuan mbi njëqind vende bërthamore në Yongbon, në provincën e Pyongan, rreth njëqind kilometra larg nga kryeqyteti Pyongyang.
Këtu më vonë do të ndërtohej edhe Qendra e Kërkimit Shkencor Bërthamor Yongbon, apo më saktë thënë struktura kryesore bërthamore e vendit.
Bërja fuqi bërthamore
Eshtë e kotë të thuhet që inteligjenca amerikane ishte e alarmuar për atë që po ndodhte. Brenda pak viteve, një vend pa përvojë të mëparshme kishte arritur të ndërtonte një reaktor bërthamor funksionues, në gjendje për të transformuar karburantin në material fiksibël.
Në 1994 Kim Il Sung vdiq teksa bashkësia ndërkombëtare po përpiqej ta bindte Korenë e Veriut për të nënshkruar Traktatin e Mospërhapjes Bërthamore.
Më vonë koreanoveriorët e nënshkruan po, një marrëveshje çarmatimi, të quajtur Agreed Framework, por u akuzuan për mosrespektim të marrëveshjes.
Ndërkohë, Pyongyang kishte zhvilluar një marrëdhënie të ngushtë me shkencëtarin bërthamor pakistanez Abdul Qadeer Khan për të punuar në një program të pasurimit të uraniumit.
Le të bëjmë një kapërcim në kohë dhe të vijmë në të tashmen. Donald Trump dhe Kim Jong Un janë takuar tre herë në përpjekje për të gjetur një marrëveshje historike që përfshinte gjithashtu denuklearizimin e gadishullit korean.
Deri më sot nuk ka pasur tym të bardhë. Sipas disa analistëve, është pothuajse e pamundur të bindësh Korenë e Veriut të braktisë programin bërthamor. Por më e lehtë, mund të jetë për të menaxhuar ambiciet e Pyongyang përmes kontrollit të armatimeve dhe ndërtimit të besimit të ndërsjellë.
Gara drejt shkatërrimit, e ndërmarrë nga Kim Jong Un nuk ka mbaruar ende.